Zespół sawanta to dość rzadko występujący stan, w którym u osoby z zaburzeniami rozwoju – np. otępieniem czy zaburzeniami ze spektrum autyzmu – występują jednocześnie ponadprzeciętne umiejętności np. z zakresu matematyki, rysunku czy muzyki, połączone z doskonałą, wręcz genialną pamięcią.

Z tekstu dowiesz się:

• jakie są przyczyny syndromu sawanta,
• czy zespół sawanta wymaga leczenia.

Czym się charakteryzuje zespół sawanta?

Sawantyzm (zespół sawanta, syndrom sawanta) to rzadko spotykany stan, w którym osoba z ogólnymi zaburzeniami rozwoju jest jednocześnie wybitnie uzdolniona w jakiejś dziedzinie, np. matematyce, muzyce czy malarstwie, co łączy się z doskonałą pamięcią.

Pierwszym opisanym sawantem był już w XVIII w. Thomas Fuller, który matematykę znał w bardzo podstawowym stopniu, ale potrafił błyskawicznie obliczyć, ile sekund przeżył człowiek mający np. 72 lata 5 miesięcy i 8 dni. Pod koniec XIX w. pojawiły się opisy kolejnych osób zarazem upośledzonych i wybitnie uzdolnionych, a przyczynił się do tego John Langdon Down, odkrywca zespołu Downa, który wykrył zespół sawanta u 10 pacjentów szpitala psychiatrycznego w Londynie, gdzie pracował.

Jak dotąd udało się opisać około 100 przypadków syndromu sawanta. Na ich podstawie stwierdzono, że występuje on częściej u mężczyzn, a iloraz inteligencji sawantów wynosi od 40 do 70.

Zespół sawanta a autyzm, otępienie i inne choroby, czyli o przyczynach sawantyzmu

Przyczyny sawantyzmu nie zostały jak dotąd jednoznacznie ustalone, ale wyróżnia się jego dwie postacie: wrodzony zespół sawanta i nabyty zespół sawanta. U podstaw obu z nich leżą hipotezy dotyczące tzw. plastyczności mózgu.

Otóż u osób upośledzonych najczęściej zaburzone jest funkcjonowanie lewej półkuli mózgu, która odpowiada za porządek, logikę czy zdolności językowe. W wyniku tych zaburzeń bardziej aktywna może się stawać prawa półkula mózgu, która odpowiada z kolei za zdolności artystyczne, np. muzykę i plastykę. To tłumaczyłoby geniusz sawantów w tych właśnie dziedzinach.

Ponieważ syndrom sawanta częściej występuje u mężczyzn, analizowany jest także ewentualny wpływ testosteronu na rozwój obu półkul mózgowych już w życiu płodowym – według hipotez lewa półkula rozwija się dłużej niż prawa, a więc jest dłużej narażona na działanie testosteronu, co może powodować jej uszkodzenie, a w konsekwencji – dominację półkuli prawej.

Zespół sawanta częściej ma charakter wrodzony – wówczas związany jest z wrodzonym upośledzeniem umysłowym, uszkodzeniami mózgu, zespołem Aspergera oraz innymi zespołami zaburzeń ze spektrum autyzmu. W przypadku postaci nabytej sawantyzm u dorosłych może się pojawić np. na skutek urazu mózgu, otępienia czołowo-skroniowego lub epilepsji.

Czy zespół sawanta trzeba leczyć?

Zespół sawanta sam w sobie nie wymaga leczenia, bo jego objawy nie zagrażają zdrowiu ani życiu pacjenta. Mało tego, mogą stać się powodem sławy i sposobem na funkcjonowanie.

Przykłady? Amerykanin Leslie Lemke ma porażenie mózgowe, jest niewidomy i… potrafi z pamięci zagrać na pianinie kilka tysięcy utworów, w tym takie, które słyszał tylko raz. Na życie zarabia koncertowaniem.
Richard Wawro (zmarł w 2006 r.) był osobą z autyzmem i genialnym malarzem, który swoje prace wystawiał w największych galeriach na świecie.

Niepełnosprawny fizycznie i umysłowo Alonzo Clemons jest wybitnym rzeźbiarzem, tworzącym cenione na całym świecie niezwykle realistyczne rzeźby.
Kim Peek znał na pamięć 12 tys. książek, historię wszystkich krajów na całym świecie i potrafił wymienić nazwy wszystkie amerykańskie miasta.
Daniel Tammet zna kilkanaście języków i umie dokonywać w pamięci skomplikowanych obliczeń, zaś Temple Grandin to profesor na Colorado State University i autorka kilku bestsellerów.

Oczywiście nie jest tak, że pacjenta z sawantyzmem można jednak zostawić samego sobie. Ważna jest terapia schorzenia, z którym współistnieje zespół sawanta, a także umożliwienie pacjentowi rozwoju ponadprzeciętnego talentu, który często staje się głównym sposobem na wyrażenie siebie.

ARTYKUŁ ZEWNĘTRZNY