Zespół Aspergera, z języka angielskiego Asperger’s Syndrome (w skrócie AS), to zaburzenie rozwoju u dzieci i dorosłych, najczęściej rozpoznawane poprzez liczne problemy w kontaktach społecznych. Ujawnia się stosunkowo późno – zazwyczaj diagnozuje się go najwcześniej w okresie przedszkolnym, choć zdarza się, że rozpoznawany jest dopiero w dorosłym życiu. AS określany jest jako forma autyzmu, choć dokładne umiejscowienie go w jego spektrum wciąż stwarza wiele problemów.

Co wywołuje zespół Aspergera?

Nie wiadomo, co jest dokładną przyczyną rozwoju tego zaburzenia. Wśród możliwych czynników wywołujących AS wymienia się przede wszystkim zmiany genetyczne, uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, wrodzoną toksoplazmozę czy urazy okołoporodowe. Na wystąpienie AS, tak samo, jak w przypadku typowego autyzmu, może mieć również wpływ wiek ojca (ryzyko rośnie po przekroczeniu 40. roku życia). Zaburzenie dotyka znacznie częściej mężczyzn niż kobiety.

W przeciwieństwie do osób autystycznych, u osób z AS nie zachodzi znaczące opóźnienie rozwoju poznawczego i zdolności językowych. Nie mają problemów z przyswajaniem wiedzy (u części osób obserwuje się wręcz ponadprzeciętną inteligencję) ani z przekazywaniem swoich myśli czy potrzeb. Zaburzenie dotyka przede wszystkim sferę kontaktów z otoczeniem (na wielu poziomach), zainteresowań i przystosowania do różnego rodzaju zmian. Charakterystyczne dla osób z zespołem Aspergera jest unikanie kontaktu wzrokowego, brak mimiki czy nieprawidłowa intonacja. Wiele z nich ma wyraźne trudności z prowadzeniem normalnych rozmów czy reagowaniem na zachowania innych ludzi, co w rezultacie sprawia, że często – zwłaszcza w dzieciństwie – czują się odrzucone przez społeczeństwo i niełatwo jest im znaleźć przyjaciół.

Zespół Aspergera bywa trudny do wykrycia, a jego objawy często mogą być mylone z innymi zaburzeniami, a nawet cechami charakteru. Niezbędne jest więc dokładne obserwowanie dziecka, zwracanie uwagi na takie szczegóły, jak sposób prowadzenia rozmowy czy spędzania przez nie wolnego czasu. Rozpoznanie u niego kilku objawów powinno skłonić nas do konsultacji z lekarzem, który potwierdzi lub wykluczy nasze przypuszczenia.

Objawy zespołu Aspergera

• ogólne problemy w kontaktach z otoczeniem,
• nieumiejętność nawiązywania kontaktów z rówieśnikami (dzieciom z Aspergerem często o wiele łatwiej jest porozumiewać się z dorosłymi niż z innymi dziećmi),
• silne, czasem wręcz obsesyjne zainteresowaniem jednym tematem kosztem innych (w przypadku dzieci używa się określenia „mali profesorowie”, posiadają bowiem bardzo szczegółową wiedzę, której nie spotyka się u dzieci),
• problemy z oceną przestrzeni osobistej,
• unikanie kontaktu wzrokowego,
• specyficzne nawyki ruchowe (np. wykręcanie palców, trzepotanie dłońmi),
• bardzo dobra pamięć, umiejętność zapamiętywania wielu faktów,
• problemy z mową i językiem: niewłaściwa intonacja, rytm, głośność, formalny język, dbałość o gramatykę (objaw charakterystyczny u dzieci),
• odpowiedzi i reakcje nieprzystające do sytuacji,
• dosłowne rozumienie języka, nieumiejętność odczytywania ukrytych, sugerowanych znaczeń (np. ironii, metafor),
• bardzo szeroki zasób słownictwa, nawet specjalistycznego,
• problemy z podtrzymaniem toku rozmowy,
• problemy z koordynacją ruchową,
• duże problemy z przystosowywaniem się do zmian,
• nadwrażliwość zmysłów (np. strach przed głośnymi dźwiękami).

Jak najwcześniejsze wykrycie tego zaburzenia jest bardzo istotne i może znacząco podnieść jakość życia zarówno osoby nim dotkniętej, jak i całego jej otoczenia. Poznanie natury zaburzenia pomaga zrozumieć źródło swoich problemów i przyczynę swoistego „odstawania” od innych ludzi. Z odpowiednią pomocą, osoby cierpiące na Aspergera mogą nauczyć się pewnych zachowań czy reakcji, które ułatwią im nawiązywanie i podtrzymywanie kontaktów społecznych, a w przyszłości także chociażby zdobycie pracy. Dzięki inteligencji, zaangażowaniu i poświęceniu swoim pasjom mogą okazać się niezastąpionymi pracownikami – jeśli tylko ścieżki ich kariery zostaną poprowadzone we właściwym kierunku. Dlatego istotna jest nie tylko pomoc ze strony najbliższego otoczenia, ale i ogólna świadomość, że zespół Aspergera wcale nie wyklucza z życia w społeczeństwie, a jedynie w pewnym stopniu je utrudnia.