Atak paniki to nagłe uczucie bardzo silnego lęku, najczęściej koncentrującego się wokół stanu zagrożenia zdrowia lub życia. Poza aspektem psychicznym, towarzyszą mu także liczne objawy somatyczne (czyli fizyczne), które potęgują uczucie lęku i mogą być mylone z objawami rzeczywistych zagrożeń życia, takich jak zawał serca czy udar mózgu. Ataki paniki dotykają przynajmniej raz ok. 9% społeczeństwa, a u 1-2% populacji występują ich nawroty. W znacznej większości po raz pierwszy zdarzają się w okresie młodości – pomiędzy 10. i 28. rokiem życia.

Skąd biorą się ataki paniki?

Nie ma uniwersalnej przyczyny, która tłumaczyłaby występowanie ataków paniki. W niektórych przypadkach takie ataki są jedynie objawem innych zaburzeń psychicznych – takich jak depresja, nerwica czy uzależnienie od alkoholu. U innych mogą być uwarunkowane genetycznie. W wielu przypadkach są wynikiem długotrwałego stresu czy przejścia przez traumatyczne wydarzenia. U części osób nie istnieje żaden wytłumaczalny czynnik, który mógł „sprowokować” wystąpienie ataku. Dlatego dla znacznej większości wystąpienie ataku paniki jest ogromnym zaskoczeniem i bardzo trudno jest nam z nim sobie w pierwszej chwili poradzić – nie widząc żadnych powodów do takiego stanu, zaczynamy myśleć o najgorszym, co tylko nakręca spiralę lęku.

Jakie są objawy ataku paniki?

Atak paniki trudno jest opisać – to uczucie tak obezwładniające, że nawet osoba, która widziała wcześniej atak u kogoś innego, w pierwszych minutach może mieć problem z racjonalnym myśleniem. Człowiek doświadczający ataku paniki odczuwa silny strach przed śmiercią, boi się własnych reakcji, może wręcz mieć wrażenie odrealnienia.

Wśród objawów fizycznych najczęściej pojawiają się:

• duszności i problem z zaczerpnięciem głębszego oddechu,
• hiperwentylacja, czyli płytki, przyspieszony oddech,
• przyspieszone tętno,
• nudności,
• kołatanie serca,
• bóle lub ściskanie w klatce piersiowej,
• dreszcze,
• osłabienie całego ciała,
• zimne poty,
• drętwienie kończyn.

Apogeum ataku następuje z reguły w ciągu kilku minut od pojawienia się pierwszych objawów. Sam atak nie trwa raczej dłużej, niż godzinę, a nawet może ustąpić już po kilku-kilkunastu minutach.

Jak sobie z nimi radzić?

Tak jak nie ma jednej przyczyny występowania ataków paniki, tak i nie ma jednego sposobu na to, żeby im zaradzić. Oto kroki, które mogą pomóc nam w opanowaniu ataku:

• Niezależnie od tego, gdzie znajdujesz się w momencie pojawienia się ataku, powinieneś przenieść się do miejsca, w którym nie ma tłumu ludzi i gdzie jest stały dopływ świeżego powietrza (jeśli za daleko jest do otwartej przestrzeni, wystarczy otwarcie okna).
• Jeśli znajdujesz się akurat w środku komunikacji miejskiej – wysiądź na najbliższym przystanku.
• Znajdź miejsce, w którym możesz usiąść – to ułatwi poradzenie sobie z osłabieniem i drętwieniem kończyn.
• Spróbuj opanować oddech – bierz głębokie wdechy, oddychaj przeponą (połóż rękę na brzuchu, by sprawdzić, czy podnosi się w trakcie oddechu – to oznacza prawidłowe oddychanie). Możesz też pooddychać do papierowej torby.
• Skoncentruj się na czymś. Możesz zamknąć oczy i stopniowo napinać i rozluźniać kolejne partie mięśni, poczynając od palców stóp, a kończąc na twarzy. Możesz zacząć wyliczać wszystkie Ci znane gatunki ryb albo łacińskie nazwy kości. Możesz liczyć przejeżdżające samochody. Najważniejsze: nie myśl o swoich dolegliwościach, tylko o czymś, co dobrze znasz i co nie wywołuje w Tobie lęku.
• Jeśli znasz kogoś, kto mógłby Ci w tej chwili pomóc i nie masz problemów z mówieniem – zadzwoń do niego. W przypadku, w którym ktoś z Twoich bliskich doświadcza ataku paniki, spróbuj „zagadać’ atak – mów o lekkich rzeczach, przyjemnych wspomnieniach czy wspólnych planach.
• Jeśli nie odczuwasz osłabienia, możesz pokonać atak poprzez aktywność fizyczną – rozluźniające ćwiczenia, jogę czy zwykłe chodzenie.

Zdecydowanie najważniejsze w opanowywaniu ataków paniki jest uświadomienie sobie, czym tak naprawdę są (NIE zagrożeniem życia) i podjęcie odpowiednich działań już w chwili, w której zauważymy pierwsze ich objawy.

Leczenie ataków paniki

Zdecydowana większość osób, u której raz wystąpił atak paniki, odczuwa lęk związany z możliwością jego nawrotu. Jeśli takie obawy nawiedzają nas często, a do tego są bardzo silne, powinniśmy zgłosić się z tym problemem do specjalisty. Nieleczone lęki mogą prowadzić do poważnych fobii, które znacząco obniżają jakość życia, utrudniając nawet tak proste czynności, jak wychodzenie z domu. Możliwe są różne formy leczenia ataków paniki – od podawania odpowiednich leków (uspokajających lub antydepresantów), poprzez psychoterapię, aż do terapii ziołowej i ćwiczeń relaksujących. Specjalista najlepiej oceni, która z nich będzie w naszym przypadku najbardziej skuteczna i podejmie odpowiednie kroki w celu wyeliminowania potencjalnych przyszłych ataków.